ข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาหลักสูตร

ข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาหลักสูตร

              ในอดีตการพัฒนาหลักสูตรในระดับต่างๆ มักใช้ข้อมูลพื้นฐานประกอบการพิจารณาค่อนข้างน้อย แต่ให้ความสำคัญกับข้อมูลที่เป็นข้อเท็จจริงเฉพาะด้านเนื้อหาในวิชาต่างๆ นำมาบรรจุไว้ในหลักสูตรและละเลยข้อมูลทางด้านศีลธรรม จริยธรรม และสภาพทางสังคม การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และแนวโน้มสภาพสังคมในอนาคต ทำให้การศึกษาของชาติที่ผ่านมาไม่สามารถช่วยให้คนไทยหลุดพ้นจากความฟุ่มเฟือย การยึดถือค่านิยมผิดๆ ในการดำรงชีวิตที่ผิดๆ ไม่ช่วยให้การว่างงานลดลง ไม่ช่วยให้แก้ปัญหาอาชญากรรมหมดไป ประเทศยังคงมีการฉ้อราษฎร์บังหลวง ยังมีคนไทยที่พึ่งพาตนเองไม่ได้ ยังมีความไม่ปลอดภัยในชีวิตและทรัพยากร เพราะฉะนั้นในการพัฒนาหลักสูตรระดับต่างๆ ในอนาคตจะต้องศึกษาข้อมูลพื้นฐานในเรื่องต่างๆ จากหลายๆ แหล่งและจากบุคคลหลายๆ ฝ่ายเพื่อให้ได้ข้อมูลที่แท้จริงมาพัฒนาหลักสูตร สามารถพัฒนาผู้เรียนให้เจริญเติบโตทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจ สติปัญญา และอารมณ์ เป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบต่อตนเองและประเทศชาติ หรือกล่าวโดยสรุปคือสามารถใช้หลักสูตรเป็นเครื่องมือในการสร้างสังคมใหม่ในทิศทางที่ถูกต้องได้

              การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องศึกษา วิเคราะห์ สำรวจ วิจัย สภาพพื้นฐานด้านต่างๆ เพื่อให้ได้ข้อมูลอย่างเพียงพอที่จะใช้สนับสนุน อ้างอิงในการตัดสินใจดำเนินการต่างๆ เพื่อให้ได้หลักสูตรที่ดี สามารถพัฒนาให้ผู้เรียนมีความรู้ความสามารถ และทัศนคติที่นำไปใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อตนเองและสังคมได้

              การพัฒนาหลักสูตรเป็นงานที่มีขอบเขตกว้างขวางมาก การที่จัดหลักสูตรให้มีคุณภาพนั้นผู้พัฒนาหลักสูตรต้องศึกษาข้อมูลหลายๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นข้อมูลเกี่ยวกับตัวผู้เรียน ข้อมูลเกี่ยวกับสังคม หรือข้อมูลเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงในด้านต่างๆ เพื่อที่ให้ได้ข้อมูลที่สมจริงที่สุดเพราะข้อมูลเหล่านี้จะช่วยนักพัฒนาหลักสูตรในเรื่องต่างๆ คือ

              1. ช่วยให้มองเห็นภาพรวมว่า ในการจัดทำหลักสูตรนั้นจำเป็นต้องคำนึงถึงสิ่งใดบ้างและสิ่งต่างๆ เหล่านั้นมีอิทธิพลต่อหลักสูตรอย่างไร

              2. ช่วยให้สามารถกำหนดองค์ประกอบของหลักสูตรได้อย่างเหมาะสม เช่น การกำหนดจุดมุ่งหมายของหลักสูตร และการกำหนดเนื้อหารายวิชา ฯลฯ

              3. ช่วยให้สามารถกำหนดยุทธศาสตร์การเรียนการสอนได้อย่างเหมาะสม และมีประสิทธิภาพ

              4. ช่วยเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการออกแบบและพัฒนาหลักสูตรอันจะส่งผลให้การดำเนินการในอนาคตประสบผลดียิ่งขึ้น

              ข้อมูลต่างๆ ที่นำมาเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาหลักสูตรนั้น นักการศึกษาทั้งต่างประเทศ และนักการศึกษาไทย ได้แสดงแนวทางไว้ดังนี้

              เซย์เลอร์ และอเล็กซานเดอร์ (Saylor and Alexander ,1974:102-103) กล่าวถึงข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาหลักสูตรว่า

              1. ข้อมูลเกี่ยวกับตัวผู้เรียน

              2. ข้อมูลเกี่ยวกับสังคมซึ่งสนับสนุนโรงเรียน

              3. ข้อมูลเกี่ยวกับธรรมชาติ และลักษณะของกระบวนการเรียนรู้

              4. ความรู้ที่ได้สะสมไว้และความรู้ที่จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องให้แก่นักเรียน

              ทาบา (Taba, 1962: 16-87) ได้กล่าวว่า การพัฒนาหลักสูตรโดยใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์จะต้อง         คำนึงถึงสิ่งต่อไปนี้

              1. สังคมและวัฒนธรรม

              2. ผู้เรียนและกระบวนการเรียน

              3. ธรรมชาติของความรู้

              ไทเลอร์ ( Tyler, 1949:1-43) กล่าวถึงสิ่งที่ควรพิจารณาในการสร้างจุดมุ่งหมายของการศึกษา คือ

              1. ข้อมูลเกี่ยวกับตัวผู้เรียน ซึ่งได้แก่ ความต้องการของผู้เรียน และความสนใจของผู้เรียน

              2. ข้อมูลจากการศึกษาชีวิตภายนอกโรงเรียน

              3. ข้อมูลที่ได้จากข้อเสนอแนะของผู้เชี่ยวชาญในสาขาต่างๆ

              4. ข้อมูลทางด้านปัญญา

              5. ข้อมูลทางด้านจิตวิทยาการเรียนรู้

              จากการรายงานของคณะกรรมการวางพื้นฐานการปฏิรูปการศึกษา (2518:20-50) ได้กำหนดข้อมูลต่างๆ ในการกำหนดจุดมุ่งหมายทางการศึกษา และในการจัดการศึกษาของประเภทดังนี้

              1. สภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ

              2. สภาพแวดล้อมทางประชากร

              3. สภาพแวดล้อมทางสังคม

              4. สภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจ

              5. สภาพแวดล้อมทางการเมือง

              6. การปกครองและการบริหาร

              7. สภาพแวดล้อมทางศาสนาและวัฒนธรรม

              8. สภาพของสื่อมวลชนเพื่อการศึกษา

              กาญจนา คุณารักษ์ ( 2521: 23-36 ) กล่าวถึงข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาหลักสูตรไว้ดังนี้

              1. ตัวผู้เรียน

              2. สังคมและวัฒนธรรม

              3. ธรรมชาติและคุณสมบัติของการเรียนรู้

              4. การสะสมความรู้ที่เพียงพอและเป็นไปได้เพื่อการให้การศึกษา

              ธำรง บัวศรี (2532:4) กล่าวถึงข้อมูลต่างๆ ในการพัฒนาหลักสูตรไว้ดังนี้

              1. พื้นฐานทางปรัชญา

              2. พื้นฐานทางสังคม

              3. พื้นฐานทางด้านจิตวิทยา

              4. พื้นฐานทางความรู้และวิทยาการ

              5. พื้นที่ทางเทคโนโลยี

              6. พื้นฐานทางประวัติศาสตร์

              สงัด อุทรานันท์ (2532 : 46) กล่าวถึงพื้นฐานในการพัฒนาหลักสูตรไว้ดังนี้

              1. พื้นฐานทางปรัชญา

              2. ข้อมูลทางสังคมและวัฒนธรรม

              3. พื้นฐานเกี่ยวกับพัฒนาการของผู้เรียน

              4. พื้นฐานเกี่ยวทฤษฎีการเรียนรู้

              5. ธรรมชาติของความรู้

              สุมิตร คุณานุกร (2520 : 10) กล่าวถึงข้อมูลต่างๆ ในการพัฒนาหลักสูตรจำแนกตามแหล่งที่มาได้ 6 ประการ คือ

              1. ข้อมูลทางปรัชญา

              2. ข้อมูลที่ได้จากนักวิชาการแต่ละสาขา

              3. ข้อมูลที่ได้จากจิตวิทยาการเรียนรู้

              4. ข้อมูลที่ได้จากการศึกษาสังคมของผู้เรียน

              5. ข้อมูลที่ได้จากการศึกษาความต้องการและความสนใจของผู้เรียน

              6. ข้อมูลเกี่ยวกับพัฒนาการทางเทคโนโลยี

              สาโรช บัวศรี (2514 : 21-22) ได้กล่าวว่า ในการจัดการศึกษาหรือจัดหลักสูตรต้องอาศัยพื้นฐานหลัก 5 ประการ คือ

              1. พื้นฐานทางปรัชญา

              2. พื้นฐานทางจิตวิทยา

              3. พื้นฐานทางสังคม

              4. พื้นฐานทางประวัติศาสตร์

              5. พื้นฐานทางด้านเทคโนโลยี

              จะเห็นได้ว่าข้อมูลที่นำมาศึกษาเพื่อพัฒนาหลักสูตรมีมากมายหลายด้านสำหรับประเทศไทยควรจัดลำดับข้อมูลพื้นฐานที่สำคัญในด้านต่างๆ ดังต่อไปนี้

              1. สังคมและวัฒนธรรม

              2. เศรษฐกิจ

              3. การเมืองการปกครอง

              4. สภาพปัญหาและแนวทางการแก้ไขปัญหาในสังคม

              5. พัฒนาการทางเทคโนโลยีสภาพสังคมในอนาคต

              6. บุคคลภายนอกและนักวิชาการแต่ละสาขา

              7. โรงเรียน ชุมชน หรือสังคมที่โรงเรียนตั้งอยู่

              8. ประวัติศาสตร์การศึกษาและหลักสูตร

              9. ธรรมชาติของความรู้

              10. ปรัชญาการศึกษา

              11. จิตวิทยา